Nawracające zakażenia układu moczowego – jak rozpoznać i leczyć?

Problem nawracających zakażeń układu moczowego dotyczy wielu kobiet, zwłaszcza młodych i aktywnych seksualnie. Ma to związek ze zwiększeniem ryzyka przenoszenia patogennych drobnoustrojów w okolice cewki moczowej. Najważniejszą formą profilaktyki jest utrzymywanie odpowiedniej higieny.

Nawrót zakażenia układu moczowego a reinfekcja

Pojęcie nawrotu zakażenia układu moczowego w rozumieniu kobiet i lekarzy jest nieco odmienne. Dla pacjentki najczęściej oznacza to kilkukrotny powrót takich samych objawów infekcji dróg moczowych w różnych odstępach czasu.

Dla lekarzy nawrót zakażenia układu moczowego to wystąpienie ponownie objawów infekcji wskutek przetrwania w drogach moczowych patogenów z poprzedniego zakażenia. Mówiąc krótko, do nawrotu dochodzi w ciągu dwóch tygodni od zakończenia leczenia poprzedniej infekcji i jest on wywołany tym samym patogenem [1].

To, co dla pacjentki jest nawrotem, dla lekarza jest ponownym zakażeniem układu moczowego, czyli tzw. reinfekcją. Jej objawy pojawiają się po ponad dwóch tygodniach od wyleczenia poprzedniego zakażenia i mogą być wywołane tym samym lub innym drobnoustrojem [1].

Nawracające zakażenia układu moczowego to nic innego jak ciągłe, ponowne infekcje dróg moczowych. Definiuje się je, jako co najmniej trzy infekcje w ciągu roku lub dwie w ciągu pół roku [4].

Z czego wynika problem nawracających zakażeń układu moczowego?

Wskutek uwarunkowań anatomicznych, kobiety są predysponowane do występowania zakażeń układu moczowego. Patogenne drobnoustroje z jelita grubego, mogą łatwo przemieszczać się z odbytu w okolice cewki moczowej, ze względu na ich bliskie położenie. Dodatkowo cewka moczowa żeńska jest krótka, co ułatwia bakteriom, wirusom czy grzybom wstępowanie do pęcherza moczowego i wywoływanie tam stanu zapalnego [1] [2].

Najważniejszym czynnikiem sprzyjającym nawracającym infekcjom dróg moczowych jest aktywność seksualna. Członek partnera ułatwia przenoszenie się patogenów w okolice cewki moczowej. Nie bez powodu istnieje tzw. syndrom miodowego miesiąca, czyli występowanie zakażeń układu moczowego i infekcji intymnych wskutek zwiększonej aktywności seksualnej. Tak samo, wszelkie zabawki erotyczne są również doskonałym transmiterem dla patogenów [1] [2].

Infekcjom układu moczowego sprzyja także stosowanie różnych form antykoncepcji. Tabletki antykoncepcyjne zmieniają skład wydzieliny pochwowej, która trafia również w okolice cewki moczowej i może sprzyjać rozmnażaniu się patogenów. Inną formą antykoncepcji, która szczególnie naraża na infekcje, są krążki dopochwowe lub globulki, zawierające spermicydy, czyli środki plemnikobójcze [3] [5].

Leczenie nawracających zakażeń układu moczowego

W leczeniu nawracających zakażeń układu moczowego stosuje się takie same środki jak w zwykłym, jednorazowym epizodzie infekcji. Lekami pierwszego rzutu są furazydyna (dostępna w Polsce , kotrimoksazol czy trimetoprim. Stosuje się je jednak nieco dłużej, bo przez około 7 do 14 dni. Warto jednak wykonać posiew moczu, aby sprawdzić, czy za zakażenia nie jest odpowiedzialny nietypowy, patogenny drobnoustrój. W większość przypadków okazuje się jednak, że są to typowe patogeny z bakterią Escherichia coli na czele [1] [3].

Jeśli pacjentka łączy występowanie objawów z okresami zwiększonej aktywności seksualnej lub w sytuacjach, gdy lekarz nie podejrzewa, aby nawracające infekcje były efektem wad anatomicznych lub chorób ogólnoustrojowych, nie ma konieczności wykonywania dodatkowych badań laboratoryjnych czy obrazowych [1] [2].

W przypadku kobiet cierpiących z powodu nawracających infekcji dróg moczowych kluczowe jest utrzymywanie odpowiedniej higieny zarówno codziennej, jak i związanej z aktywnością seksualną, aby zapobiegać ponownym zakażeniom. Niezwykle istotne jest także właściwe nawadnianie (co najmniej 1,5 l płynów na dobę), aby utrzymać odpowiednią częstotliwość oddawania moczu, co ma na celu bieżące wypłukiwanie drobnoustrojów z dróg moczowych. Pacjentka może także stosować preparaty żurawinowe lub częste, małe dawki witaminy C, aby zakwaszać mocz, co utrudnia rozwój patogenom [1].

 

[1] Pod red. Gajewski P., Interna Szczeklika – podręcznik chorób wewnętrznych, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2012

[2] http://nefrologia.mp.pl/choroby/chorobyudoroslych/51947,zakazenie-ukladu-moczowego

[3] Chung A et al., Bacterial cystitis in women, Aust Fam Physician. 2010 May;39(5):295-8

[4] Sen A., Recurrent cystitis in non-pregnant women, BMJ Clin Evid. 2008 Jul 17;200

[5] Pod red. Bręborowicz G.H., Położnictwo i ginekologia, wyd. PZWL, Warszawa 2016