Rak pęcherza moczowego – przyczyny, objawy, leczenie

Spośród zachorowań na nowotwory złośliwe, rak pęcherza moczowego stanowi aż 7% wszystkich nowotworów wśród mężczyzn i 2% wśród kobiet (1). Wzrasta ilość zachorowań na ten typ nowotworu. Rokowanie w raku pęcherza zależy od stopnia złośliwości guza oraz od stopnia zaawansowania nowotworu. Co sprzyja rozwojowi raka pęcherza? Jakie są jego objawy? Jak wygląda leczenie?

 

Przyczyny powstawania raka

Nowotwory złośliwe pęcherza moczowego wywodzą się w 90% z nabłonka przejściowego dróg moczowych, w ok. 8% z nabłonka płaskiego i w około 2% z gruczołów (2). Prawie 80% wszystkich przypadków raków pęcherza moczowego jest stwierdzanych u osób po 60. roku życia.

 

Nie ma jednej, konkretnej przyczyny odpowiedzialnej za rozwój raka pęcherza. Udowodniono jednak, że ten nowotwór występuje znacznie częściej u palaczy tytoniu. Uznaje się również, że rozwojowi raka pęcherza moczowego sprzyja narażenie na czynniki rakotwórcze, które są najczęściej spotykane przy produkcji farb, lakierów, części metalowych, papieru, wyrobów skórzanych oraz w szeroko pojętym przemyśle chemicznym i gazowym (3). Mutacje genu p53 także zwiększają ryzyko zachorowania na raka pęcherza. Spośród elementów diety, które mogą niekorzystnie wpływać na powstawanie guzów pęcherza, wymienia się zbyt dużą ilość kawy i sztucznych środków słodzących w diecie, a także przyjmowanie niektórych leków. Powstawaniu raka pęcherza sprzyja wcześniejsze napromienianie miednicy, np. w leczeniu innego nowotworu.

 

Objawy raka w pęcherzu moczowym

Rak pęcherza może przez długi czas nie wywoływać objawów klinicznych. Często pierwszym jego przejawem jest bezbolesny krwiomocz, niejednokrotnie z obecnością licznych skrzepów. Może się zdarzyć, że skrzepy zablokują odpływ moczu i wywołają ból okolicy lędźwiowej oraz nadłonowej, a nawet doprowadzą do powstania wodonercza. U części pacjentów pierwsze objawy raka pęcherza przypominają infekcję układu moczowego (częstomocz, bolesne parcie na mocz), jednak bez poprawy po antybiotykoterapii. Jeśli nowotwór osiągnie wysoki stopnień zaawansowania, może powodować bóle brzucha, związane z zajęciem innych narządów miednicy. Dodatkowymi objawami zaawansowanej już choroby mogą być obrzęki kończyn dolnych, niedokrwistość czy osłabienie.

 

Podstawą rozpoznania raka pęcherza moczowego jest badanie histopatologiczne. Polega ono na tym, że specjalista ogląda pod mikroskopem fragmenty tkanek pobranych z pęcherza i poddanych odpowiednim technikom barwienia. Lekarz jest wówczas w stanie określić, czy pobrane tkanki są prawidłowe, czy rozwinął się w nich nowotwór oraz z jakim dokładnie typem nowotworu mamy do czynienia.

 

Rozpoznanie choroby

Fragmenty tkanek do badania histopatologicznego, są pobierane u pacjentów z podejrzeniem nowotworu podczas cystoskopii. Badanie to polega na wprowadzeniu przez cewkę moczową do pęcherza toru wizyjnego oraz specjalnych narzędzi, które umożliwiają obejrzenie pęcherza „od środka” i pobranie wycinków z podejrzanych o nowotwór miejsc. U części osób pomocne jest badanie cytologiczne moczu, czyli obejrzenie przez mikroskop komórek znajdujących się w osadzie moczu. Możliwe jest zaobserwowanie obecności nieprawidłowych komórek. Ta metoda jest czasami stosowana jako metoda przesiewowa, u pacjentów z podwyższonym ryzykiem rozwoju raka pęcherza moczowego. Wykrycie nieprawidłowych komórek zobowiązuje do wykonania cystoskopii i pobrania wycinków do badania histopatologicznego.

 

Oprócz oceny typu nowotworu ważna jest ocena jego rozległości i naciekania sąsiednich narządów. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu USG oraz tomografii komputerowej. USG jest zwykle wykorzystywane do oceny wstępnej oraz do obserwowania zmian zachodzących podczas choroby nowotworowej. USG jest bezpieczne i można je dowolnie często powtarzać, gdy zachodzi taka potrzeba. Tomografia komputerowa z kolei jest badaniem dokładniejszym, jako wynik otrzymujemy skany, które możemy w przyszłości porównać z kolejnymi, uzyskanymi na przykład podczas kontroli po leczeniu. Wadą tej metody jest konieczność zastosowania promieniowania jonizującego do uzyskania obrazów.

 

Przebieg leczenia

Podstawą leczenia raka pęcherza moczowego jest zabieg chirurgiczny. W zależności od wielkości zmiany usuwany jest sam guz, cały pęcherz lub wykonywana jest tzw. radykalna resekcja pęcherza, czyli usuwany jest cały pęcherz, gruczoł krokowy, fragment cewki moczowej oraz pęcherzyki nasienne u mężczyzny, a pęcherz moczowy, macica, jajniki, jajowody i cewka moczowa u kobiet (2). Jako uzupełnienie terapii lub jako podstawa leczenia u osób, u których nie można wykonać zabiegu operacyjnego, stosowana jest chemioterapia oraz radioterapia.

 

W związku z rozwojem technik endoskopowych oraz coraz wcześniejszym wykrywaniem nowotworów, u części pacjentów istnieje możliwość jego usunięcia z zastosowaniem wyłącznie technik endoskopowych. Jest to możliwe wówczas, gdy nowotwór położony jest powierzchownie i został on wcześnie wykryty. Leczenie polega wówczas na wykonaniu cystoskopii z zastosowaniem elektroresekcji z elektrokoagulacją. Czasami terapia jest uzupełniana o leczenie dopęcherzowe. W związku z ryzykiem nawrotu choroby, konieczne jest powtarzanie cystoskopii co kilka miesięcy.

 

 

 

1. http://onkologia.org.pl/nowotwory-zlosliwe-pecherza-moczowego-c67; data dostępu: 21.05.2017

2. Gajewski P. Interna Szczeklika 2016. Medycyna Praktyczna, Kraków 2016; s: 1597-1598

3. Kordek R. Onkologia podręcznik dla studentów i lekarzy; Wydawnictwo Via Medica; Wydanie IV poprawione i uzupełnione; Gdańsk 2013; s: 252-256